حركت امام حسين (ع) از مدينه به مكه ، از مكه تا كربلا به سمت کوفه و تغيير مسير از منزل اشراف به سوي كربلا ، سرشار از درس ها و آموزه ها و ظرافت هايي است كه با مطالعه دقيق راه و حوادث آن آشكار مي شود.


طول سفر از مدينه تا مكه و از مكه تا كربلا و شهادت در روز عاشورا حدود یک صد و شصت روز است . امام 27 رجب سال 60 هجري يعني دوازده روز بعد از مرگ معاويه از مدينه به مكه هجرت نمود و روز سوم شعبان به پايگاه وحي ( يعني مكه) قدم گذاشت. ماه هاي شعبان ، رمضان ، شوال ، ذيقعده تا هشتم ذي حجه ( يوم الترویه ) حدود صد و سي روز امام در جوار مكه اقامت داشتند . وسپس سفر شكوه مند و حماسي خود را براي آفرينش عظيم ترين حادثه تاريخ بشري آغاز كرده است .


بيست و چهار روز بعد از حركت از مكه ، روز دوم محرم سال 61 هجري برابر با 11 يا 12 مهر سال 59 شمسي ، امام با كاروان و ياران و همراهان به كربلا رسيد ، اين فاصله حدود 430 كيلومتر بوده است كه روزانه متوسط 20-16 كيلومتر راه سپري شده است .


منزل هاي مسير به شرح ذيل است :

* منزل اول : بستان بن معمر ( ابن عامر )

نقطة پيوند دو وادي نخلة يماني و نخلة شمالي است و متعلق به مر بن عبيد الله بن معمر بوده است كه به « بستان ابن عامر » معروف است . صبحگاه 8 ذي حجه سال 60 هجري از مكه آهنگ كوفه كرده است .


* منزل دوم : منزل ابطح

ابطح به سيل گاه وسيعي كه در آن سنگ ريزه و ريگ است گفته مي شود و نيز به درة پهن و مجراي فراخ ، مسيل پهن ، هموار و صاف و مسطح نيز مي گويند. ابتداي اين منزل وادي منا و انتهاي آن مقبره اي مي پيوسته كه اهل مكه به آن معلّي مي گفتند . محل پيوستن نخستين پيوستگان به كاروان اباعبدالله الحسين(ع) را اين منزل نوشته اند .


* منزل سوم : منزل تنعيم

اين منزل در دو يا چهار فرسنگي مكه قرار دارد و نام آن از كوهي به نام « تنعيم » كه درسمت راست اين منطقه قرار دارد ، گرفته شده است . و در سمت چپ آن نيز كوهي به نام « ناعم » است . زمين ميان اين كوه را « دشت لغمان » مي گفتند . از حوادث اين منزل ملاقات عبدالله بن عمر با امام حسين (ع) است . امام و همراهان در اين منزل با كارواني برخورد كردند كه بحير بن ريسان عامل يمن براي تبريك و تهنيت آغاز حكومت يزيد به شام اهداء كرده بود.


* منزل چهارم : منزل صفاح :

صفاح كناره و حاشية كوه است . و اين ناحيه در دامنه كوه قرار د ارد . از مهم ترين حوادث در اين منزل، ملاقات ابا عبد الله الحسين(ع) با فرزدق شاعر عرب و مذاكراتي كه ميان وي و امام صورت گرفت ، اين بيت را به فرزدق نسبت داده اند :
« لقيت الحسين بارض صفاح / عليله اليلامق و الدرق ؛ حسين را در سرزمين صفاح ديدار كردم كه قبايي بر تن و سپري بر دوش افكنده است» .


* منزل پنجم : وادي عقيق

در اين منزل براي حج احرام مي بستند ، وادي به معناي مسيل و سرزمين گود ميان دو كوه يا تپه است . وجود آب اين منزل را توقف گاه كاروانياني مي كرد كه از دو سوي مكه به كوفه وكوفه به مكه حركت مي كردند . دريافت نامه يحيي بن سعيد بن عاص و عبدالله بن جعفر را به اين منزل نسبت داده اند .


* منزل ششم: ذات عرق

عرق نام كوهي است در راه مكه كه عراقي ها از آن مسير وارد مكه مي شدند . منزل ذات عرق ميان مكه و عراق محل ميقات احرام براي مناطق شرقي مكه است و فاصله اين منزل تا مكه حدود دو منزل تقريباً 92 كيلومتر است كه امام دو روز در آن اقامت داشتند . ملاقات امام با بشر بن غالب اسدي ، چهره آشناي كوفه و ديدار با رياش مهم ترين حوادث اين منزل است .


* منزل هفتم : منزل عيون :

وفور آب ، چشمه ساران و گودال هاي پر از آب باعث شده كه اين منزل را « عيون » بنامند. عيون فرودگاه زائران بصره است . امام در اين منزل براي مسافران كوفه درباره فساد حكومت اموي ، حقانيت خويش و اهل بيت (ع) و علت قيام و حركت و اشاراتي به فرجام راه مطالبي را بيان فرمودند .


* منزل هشتم : غمره :

غَمَره يكي از گذرگاه هايي است كه امام و همراهانش از آن جا عبور كردند و درنگ بسيار كوتاهي در آن جا داشتند . اين منطقه جزو « بطن الرمه » محسوب مي شده است . اين منطقه داراي امكانات به دليل رفت و امد كاروانيان بوده است . كه قافله هايي كه از راه مي رسيدند براي نوشيدن و برداشتن آب در اين نقطه توقف مي كردند . واژة غمره به معني انبوه مردم ، آب بسيار و گرداب زا ، شدت وسختي ، جايگاه فراواني اشياء به كار رفته است .


* منزل نهم : منزل رهيمه ؛

رهيمه تصغير واژه « رهمه» ، باران اندك و نرم و مداوم است . رهيمه منطقه اي آباد نزديك كوفه است . و آن را چشمه اي نيز د انسته اند كه بعد از منطقه اي به نان « خفیه » بوده است و فاصله بين رهيمه و خفیه سه ميل است و در قسمت غربي قطيفه قرار دارد . ملاقات ابو هريره اسدي ، بيان سه برنامه حكومت فاسد اموي در مقابله با خود اشاره دارد . موج فرهنگي و تبليغاتي ، موج اقتصادي و تهديد اقتصادي ، تصميم به قتل .


* منزل دهم :حاجر ( حاجز )

يكي از منازل مهم و حادثه خيز كاروان كربلا است . حاجر به معناي نگاه دارنده آب و جايي كه آب در آن جمع مي شود . در اين منطقه ر اه بصره و كوفه در مسير مدينه يكي مي شود . امام در اين منزل نامه مسلم بن عقيل را دريافت كردند و امام نامه اي به كوفيان نوشتند و نامه را به سفير خويش ، قيس بن مُسّهر صيداوي سپرد تا به برزگان كوفه ( سليمان بن صرد خزاعي ، مسيب بن نجبه ، رفاعه بن شداد ، و عبد الله بن و ال ) برساند . ورود امام به اين منزل سه شنبه 15 ذي حجه سال 60 هجري ، يك هفته پس از حركت از مكه بوده است . برخي محل دريافت شهادت مسلم بن عقيل و هاني بن عروه را اين منزل دانسته اند .


* منزل يازدهم : منزل خزيميّه

منزل خزيميّه منسوب به خزيمه بن خازم بوده است . نياز به كسب اطلاعات گفتگو با انبوه مردم و استراحت دادن به كاروان سبب توقف يك شبانه روزي اما در اين نقطه بوده است و ورود اما به اين منزل در روز جمعه 18 ذي حجه بوده است .


*منزل دوازدهم : منزل شقوق

شقوق به معني ناحيه هاست . قبر عبادي رئيس قبيله بني اسد در اين منزل بوده ست . ملاقات فرزدق شاعر با امام و خبر شهادت حضرت مسلم و هاني بن عروه را به اين منزل نسبت داده اند . اما بعد از يك شبانه روز اقامت در خزيميه ، روز شنبه نوزدهم يا يكشنبه بيستم ذي حجه به شقوق رسيده اند .


* منزل سيزدهم : منزل اَجفر

اجفر به معني چاه عميق است . اين منطقه به كوفه نزديك از مكه است . وجود قصر و مسجد گواه آبادي و فراواني جمعيت در اين منزل محسوب مي شود و فاصله آن تا مكه سي و شش فرسخ بوده است . اما در اين نقطه نيز عبور كرده اند .


* منزل چهاردهم : منزل زَرود ( زُرود)

زرود به معني بلعنده ، ريگ زارها و شن زارها در اين منطقه آب باران را مي بلعيد و اين منطقه وادي حوض و بركه بوده است . يكي از حوادث مهم اين منزل جذب و همراهي زهير بن قين بجلي است كه بارگاه مجلل و با شكوهي در آن منزل داشت . ورود امام به اين جايگاه دوشنبه 21 ذي حجه نگاشته اند . در اين منزل چند تن از ياران اما از جُهينه ( منطقه اي نزديك به مدينه ) به اما پيوسته بودند . اعلام وفاداري كردن و بر پيمان خويش پافشاري كردند كه مي توان از مجمع بن زياد بن عمرو جهني ، عباد بن مهاجر بن ابو مهاجر جهني ، عقبه بن صلت جهني ياد كرد .


* منزل پانزدهم : منزل ثعلبيه :

امام نزديك غروب به اين منزل رسيدند ، ثعلبه مردي از بني اسد بود كه در اين جا چشمه اي حفر كرده بود و كه به همين دليل به «ثعلبيه» معروف شد . امام نزديك يك شب در آن درنگ كرد و با مردم و قافله ها و مسافران سخن گفتند . ورود امام به اين منزل قبل از ظهر سه شنبه 22 ذي حجه بوده است . فاصله بين ثعلبيه و خزيميه را بيست و سه ميل نوشته اند . در این منزل امام به خورجين هاي پر از نامه كه از سمت كوفه براي وي ارسال شده بود در سخنان خويش اشاره مي كند.


* منزل شانزدهم : منزل زباله

يكي از آبگاه هاي مهم و حادثه ساز در مسير امام حسين (ع) منزل زباله بود. زباله محلي است كه آب را در خود نگاه مي دارد . درا ين روستاي پر از آب طوايفي از بني اسد زندگي مي كردند . تقريباً تمام اين مناطق تا كربلا محل استقرار بني اسد بوده است . دريافت خبر شهادت عبد الله بن يقطر ، خبر شهادت قيس بن مسهر صيداوي از سوي قاصد عمر سعد ، رسيدن فرستاده محمد بن اشعث و عمر سعد به درخواست مسلم بن عقيل با نامه اي حاكي از بي وفايي و پيمان شكني مردم كوفه مهم ترين حوادث در اين منزل بوده است .


* منزل هفدهم : منزل قاع

قاع ، به معني دشت و زمين هموار . اين منزل به كوفه نزديك بود . و كاروان ها به دليل آب و آبادي و مسجدي كه در آن جا بوده است در آن توقف مي كردند. منزل قاع را بين زباله و بطن العقبه دانسته اند . امام توقف كوتاهي در اين منزل كردند و پس از آب گيري به سمت منزل بعد حركت كردند .


* منزل هجدهم : منزل عقبه ( بطان )

كاروان كم كم به كوفه نزديك مي شود. طايفه اي از بني اسد درا ين محل سكونت دارند. وجود قصري مرتفع و مسجدي گواه روستايي سر سبز و آباد در آن منطقه بوده است . ورود امام به اين منزل وز جمعه 25 ذي حجه الاحرام بوده است . امام در اين محل خواب ديد سگاني به او حمله مي كنند و پيشاپيش آن ها سگي دو رنگ ( پيس ) ديده مي شود . امام به ياران مي فرمايد: « ما اراني الا مقتولاً ؛ من جز كشته شدن فرجام نمي بينم ». آن گاه خواب خود را بازگو مي كنند.


*منزل نوزدهم : منزل واقصه

اين منزل در مسير مكه به كوفه قرار داشت . و فاصله آن تا كوفه 3 روز بود. قافله امام حسين (ع) با عبور از بطن عقبه به واقصه رسيد . اما در اين محل درنگي نداشته است و به سمت شراف حركت مي كند. بين شراف و واقصه دو ميل فاصله بوده است . عبور از اين محل روز 26 ذي حجه الحرام بوده است .


* منزل بیستم ؛ منزل شراف ( اشراف )

نخستین منزل گاه برخورد نیروهای ابا عبدالله الحسین (ع) با سپاه عبید الله بن زیاد « شراف » است منطقه ای پر آب و درخت که به دلیل برجستگی و بلندی « شراف » نامیده می شد . امام و همراهان شب را در شراف گذراندند و صبحگاهان به جوانان فرمان داد که مشک ها را پر کنند و آب ذخیره نمایند که میهمانانی تشنه در راه خواهیم داشت . ورود حضرت امام حسین (ع) به منزل اشراف را شنبه 26 ذی حجه نگاشته اند . در این منزل حر به امام حسین (ع) پیشنهاد می کند که راهی را انتخاب کن که تو را نه به کوفه برساند و نه به مدینه باز گردی ، تا من نیز عذری نزد ابن زیاد داشته باشم .


* منزل بيست و یکم : منزل ذوحُسَم

نام اين سرزمين ذو حسم به معناي مانع و باز دارنده است . و به خاطر دارا بودن پناهگاه و حصار و بازدارنده از نظر نظامي به اين نام خوانده شده است . حسم به معني خار بلند و شمشير است و شايد به خاطر خارزار بودن به اين نام معروف شده بود. امام در اين منزل سخنراني هاي مهم و روشنگرانه اي ايراد فرمودند . منزلگاه ذو حسم پايگاه عشق بازي ياران و نمايشگاه معرفت و بصيرت اصحاب امام حسين (ع) است و به دليل هراس و نگراني كودكان در مواجهه با سپاه حر ، امام زنان و كودكان در كنار ذوحسم پناه داد و در فاصله بر پايي نماز ظهر و عصر در اين پناهگاه بودند .


* منزل بيست و دوم : منزل بيضه

دشتي هموار و بي گياه را بیضه گويند. اين زمين بين عذيب و واقصه و متعلق به بني يربوع بن حنظله بوده است و به دليل سفيدي و روشني به آن بيضه مي گويند. امام در اين منزل سخن راني آتشين و با شكوهي ايراد فرمودند و در سخنان خود با استناد به سخنان پيامبر به معرفي نظام حاكم اموي و قانون شكني آن ، جايگاه امام ، بيان دلايل حركت و قيام ، چشن انداز آينده ، حركت و سرزنش پيمان شكنان ، معرفي خود به عنوان اسوه و رابطه امام با جامعه پرداخت.


* منزل بيست و سوم : منزل عذيب الهجانات

اين سرزمين ميان قادسيه و مغيثه كه تا قادسيه چهار ميل و تا مغيثه سي و دو ميل بود.
عذيب يعني آب پاك و پاكيزه و گوارا و هجانات جمع هجان ، شتر نجيب و برگزيده است . امام روز دوشنبه 28 ذي حجه 60 هجري مطابق با 8 مهر 59 شمسي به اين وادي وارد شد. امام وقتي به اين سرزمين رسيد از ياران در مورد شناخت جاده سئوال كرد ، هفت نفر سوار پياده شدند كه به قصد يراي امام آمده بودند . اين هفت تن عبارتند از: عمرو بن خالد صيداوي ، مجمع بن عبدالله العائذي ، پسر مجمع بن عبدالله ، جناده ( جابر ) بن حارث سلمان ، غلام عمرو بن خالد ( سعد) ، واضح غلام ترم ، غلام حارث . طرماح در اين منزل با امام حسین (ع) ملاقات مي كند و تصويري كامل طرماح از كوفه و چشم انداز حركت امام ارائه مي دهد .


*منزل بيت و چهارم : منزل قطقطانيه :

كاروان امام حسين (ع) روز سه شنبه 29 ذي حجه هجري به قطقطانيه رسيد . اين منزل تا قصر بنی مقاتل فاصله چنداني ندارد . اين منزل نزديك كوفه و ميان آن و رهيمه بيست ميل فاصله دارد . امام درا ين محل درنگ نداشته است . يا پس از درنگي كوتاه به مسير خود ادامه مي دهد . در هنگام حركت امام حسين (ع) نيروهاي حصين بن نمير ، رئيس شرطه كوفه در اين منطقه مستقر بوده اند.


* منزل بيست و پنجم : قصر بنی مقاتل

در اين محل قصري متعلق به مقاتل بن حسان بن ثعلبه كه ميان عين التمر و قطقطانه قرار داشت . در اين منزل خيمه گاه عبيد الله حر جعفي افراشته بود. ملاقات عبيد الله بن جعفر با امام و عدم همكاري وي در همراهي و ياري وي از نكات مهم تاريخي است . او به امام گفت :« من اسب و شمشير و غلامان خود را در اختيار تو قرار مي دهم» و امام فرمود :« من ياري تو را نخواستم نه اسبت را ، نه در خودت خيري نيست و نيازي ندارم» . امام در اين ملاقات فرمودند :« هر كس صداي مظلوميت خانواده ام را بشنود و ياري نكند ، خداودند به رو در آتش جهنم و عذابشان در افكند». نوشته اند كه عبيد الله بن جعفر پس از كربلا شرمسار و پشيمان و سرزنش كنان خود را به به مزار امام رسانيد و مرثيه ها و سروده هاي سوزناك سرود. خواب امام حسين (ع) و جاري ساختن كلمه استرجاع ، خبر از شهادت امام و يارانش مي دهد . ورود امام به قصر بنی مقاتل چهارشنبه اول محرم سال 61 هجري بوده است . امام حسين (ع) هنگامي كه از قصر بني مقاتل حركت كرد ، حر بن يزيد رياحي با او حركت مي كرد و هر گاه امام قصد حركت به سوي بيابان را داشت مانع مي شد تا امام را به كربلا برساند . كاروان امام اندكي به سمت راست حركت كرد و به نينوا رسيد .


* منزل بيست و ششم : نينوا

كاروان پاكبازان عاشق سرانجام به كربلا مي رسد ، به زميني كه پيش از وقوع حادثه كربلا در سال 61 هجري ناشناخته بود. امام هنگام ورود از نام اين ديار مي پرسد .


شاطيء الفرات ، طف ، عمورا ، نواويس ، عقر ، قبه الاسلام ، غاضريه ، صفورا ، شفيه و ... نام هاي ديگر اين سرزمين است . وقتي امام به كربلا مي رسد امام زمزمه مي كنند :" اللهم انی اعوذ من الكرب و البلا ". سپس مي فرمايند: " اين همان سرزمين است . به خدا سوگند ! همين جاست كه براي مي گشاييم و خوابگاه شتران و ريزشگاه خون ماست و پيامبر مرا به اين زمين وعده داد و در سخن او ترديد و خلافي نيست ".


كربلا معناي متعددي از جمله نرمي و سستي ، وسيله اي كه با آن سر را مي پوشانند ، رويشگاه گياهي به نام الكربل (ترشك) ، مزرعه خدا ، شعله اي داغ و گدازان صحرا، همسايگي با خدا ، پرستش گاه و ... دانسته اند. ورود امام به سرزمين «كرب» ، رنج و اندوه و « بلا » ، سختي و آزمون و مصيبت دوم محرم سال 61 هجري بوده است .


منابع و مأخذ

1- آينه داران آفتاب ، محمد رضا سنگري ؛ شركت چاپ و نشر بين الملل ، چاپ اول ، تهران ، 1386
2- فرهنگ عاشورا ، جواد محدثي ، نشر معروف و چاپ چهارم ، قم ، 1378
3- منتهي الآمال ، شيخ عباس قمي ، انتشارات هجرت ، چاپ پنجم ، قم ، 1422 قمري
سایت آستانه ی حضرت محمدهلال بن علی(ع)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: